Nadiskubre sang Philippine Center for Investigative Journalism (PCIJ) nga ginagamit sang mga politiko kag mga opisyal ang ila gahum sa Department of Public Works and Highways (DPWH) agud makakuha sang kickback sa pila ka mga proyekto kag ini ang nagresulta sa malain nga plano kag indi insakto nga imprastraktura.
Sa tunga sang kontrobersiya sa kurapsyon sa mga flood control project, may yara pa gid sang ginatawag nga “allocables”, ini ang ginakabig sang PCIJ nga bag-o nga porma sang pork barrel nga ginatago sa sulod sang DPWH budget. 11
Humalin sang tuig 2023 tubtob 2025, halos P1.2 trillion nga pondo sa “allocables” ang ginapahat-pahat sa kada distrito.
Natukiban sang PCIJ nga ang pinakadako nga bahin ang nagakadto sa pamilya sang Presidente lakip na diri ang iya anak nga si Rep. Sandro Marcos kag pakaisa nga si former House Speaker Martin Romualdez.
Ginaalegar nga nakaangkon si Sandro sang P15.8 billion kag P14.4 billion naman si Romualdez.
Samtang ang iban ng congressman ang ginapahayag may pondo man kaangay sang P1 billion tubtob P10 billion.
Samtang ang pila ka mga kaalyado sang pamilya Duterte nga mgabmamalidha ang ginapahayag wala ginahatagan sang amo nga pondo.
Pahayag sang PCIJ, ang nagapalala sang kurapsyon amo ang pagpain sang kwarta base sa isa ka secret formula nga ginaalegar “siya lang” ang nakahibalo kag ini amo si former DPWH undersecretary Maria Catalina Cabral.
Ang formula ang ginatawag nga “BBM Parametric Formula,” nga naga-combine sang pila ka pagsulondan nga wala sang kaathagan sa diin nagaguwa nga kapareho sa initials sang Presidente ang amo nga formula.
Apang indi lang ini ang issue suno sa PCIJ.
May yara pa sang mas dako nga pondo nga ginatawag nga “non-allocables” sa diin diri nabutang ang mga proyekto nga base sa national planning sang DPWH kaangay sang mga dalan, foreign-assisted projects, kag iban pa.
Apang sa testimoniya sang mga anay opisyal sang DPWH, nadiskubre nga ini man ang ginasaligan sang mga senador, party-list representatives, kag opisyal sang executive branch agud makasulod sang ila kaugalingon nga proyekto.
May mga kontraktor nga nagabayad sang “advance kickback” agud lang masiguro ang proyekto nga luyag nila.
Isa ka bantog nga ehemplo amo ang litrato sang billiard hall sa Bulacan nga tuman kadamo sang cash nga nagalab-ot sa P579 million sa diin gin-report ini nga halin sa kickback sa mga DPWH projects nga gin-uyatan sang isa ka kongresista.
Sa 2025, ang “non-allocables” naglab-ot sa P732 billion.
Bisan pa nga pila ka beses ginpangayo sang PCIJ ang listahan sang nag-sponsor sang mga proyekto, daw kaangay pahayag nila nga nagalikaw ang DPWH sa paghatag sini.
Samtang ginatinguhaan nga indi na maliwat ang flood control scandal sa 2026 budget, may kahadlok nga madula ang P250 billion nga amo ang pondo para sa mga distrito nga proyekto.
Agud nga indi ini matabo suno sa PCIJ, ginaalegar nga may yara sang istoryahanay sa tunga sang House appropriations committee kag mga congressman kun paano i-convert ang pondo para sa flood control sa iban nga sahi sang proyekto ukon sa iban nga ahensya.
Sa House version sang 2026 budget, nagnubo ang pondo para sa flood-control projects apang nagdaku naman ang iban nga pondo sa DPWH kag sa iban nga ahensya.
Sa Senado, may yara gihapon sang ginabanta P400 billion nga allocables kag ginabanta P100 billion nga non-allocables.
Subong nga bulan sang Disyembre, patigayunon sang bicameral conference committee ang pinal nga bersyon sang budget, isa ka proseso nga masami ginakabig sekreto kag indi bukas sa publiko.
Nagasinggit ang mga kritiko para sa #OpenBicam, agud malikawan ang maanomaliya sa pondo sang pungsod.
Pamangkot sang PCIJ;
“Sin-o gid bala ang nagadihon sang budget sang DPWH?” kag “san-o mapaguwa ang bug-os nga listahan sang mga proyekto kag ang mga nag-propose?.”
Ginakabig sang PCIJ nga liyabe ini agud mabuksan ang matuod nga istorya nahanungod sa korapsyon nga naga-ugat sa sulod sang DPWH.
